Τον Παθολόγο, Ιατρό Εργασίας και Kαθηγητή Κλινικής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Κρήτης  κ. Αναστάσιο Σπαντιδέα, τον γνωρίζω από τότε που πήγαινα στο Δημοτικό. Τα ΜΜΕ τον καλούν διαρκώς στις εκπομπές τους, όχι μόνο για την επιστημονική του επάρκεια και την εκτίμηση που τυγχάνει από την Ιατρική Κοινότητα, αλλά και για την συγκροτημένη σκέψη του, την υποδειγματική δομή και ροή του λόγου του και την αμεσότητα που απευθύνεται στο κοινό ακόμη και ια τα πιο εξειδικευμένα θέματα. Επ’ αφορμής της σημερινής Πρωτομηνιάτικης Ημέρας του ανοίγματος των Δημοτικών Σχολείων και αξιοποιώντας την δυνατότητα της άμεσης πρόσβασης μαζί του λόγω μίας στενής οικογενεικής σχέση, σκέφτηκα να του ζητήσω να αναφερθεί μέσω της συχνότητας του Ιonion FM, σχετικά με το  τί κάναμε, τί πρέπει να κάνουμε στο εξής και τί να περιμένουμε στο μέλλον από τον κορωνοϊό σε όλα τα επίπεδα (Σχολεία, Αθλητισμός, Εκκλησία, Εστίαση, Τουρισμός, Κοινωνικές Σχέσεις και Συνοχή).

Συνέντευξη στον Γιάννη Σταθόπουλο
για την εκπομπή Sports Medicine

• ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ: «Kύριε Σπαντιδέα, τώρα που έχουμε πάρει μία απόσταση από την περίοδο της καραντίνας, κάντε μας έναν απολογισμό των προηγούμενων 3-4 μηνών, τόσο για την Ελληνική πραγματικότητα, όσο και διεθνώς στο υγειονομικό επίπεδο, στα αντανακλαστικά των κρατών και κυρίως στην ανταπόκριση του κόσμου στην έξαρση της πανδημίας».

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΠΑΝΤΙΔΕΑΣ: «Είναι αλήθεια ότι η παγκόσμια κοινότητα δοκιμάστηκε ξανά από μια πανδημία από ένα νέο ιό ο οποίος, όπως και πολλές επιδημίες στο παρελθόν, προερχόταν από την Ασία και ιδιαίτερα την Κίνα. Ο ιός αυτός που ανήκει στη γνωστή οικογένεια των κορονοϊών (SARS-Cov-2) γρήγορα αποδείχτηκε ότι μπορεί να προσβάλλει πολλά συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού και να προκαλέσει το θάνατο σε ποσοστό που κυμαίνεται από 3-7% των προσβαλλομένων ατόμων. Όσες χώρες πήραν έγκαιρα μέτρα πρόληψης της μετάδοσης του ιού, όπως π.χ Ελλάδα, Ν. Κορέα, Σιγκαπούρη κ.ά,αντιμετώπισαν το πρόβλημα με τις μικρότερες επιπτώσεις με μικρές απώλειες ζωές σε σχέση με χώρες που είτε καθυστέρησαν να πάρουν ανασταλτικά της μετάδοσης του ιού μέτρα όπως π.χ Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, ή σε σχέσημε χώρες που πήραν μέρος μόνο των επιβαλλομένων μέτρων, όπως π.χ η Σουηδία που έχει τον ίδιο πληθυσμό με την Ελλάδα θρηνεί πάνω από 4.500 θύματα της νόσου».

• ΓΣ: «Με την ευκαιρία αυτής της επικοινωνίας μας κύριε Σπαντιδέα, έχουμε παρατηρήσει το τελευταίο χρονικό διάστημα ανθρώπους που νόσησαν από τον κορωνοϊό και τελικά έγιναν καλά, να γίνονται δότες «πλάσματος». Μπορείτε να μας εξηγήσετε λίγο τί είναι το πλάσμα, καθώς και την διαδικασία δωρεάς πλάσματος, πού αυτή αποσκοπεί και αν τελικά θα πρέπει να αναζητηθεί προς αυτή την κατεύθυνση η θεραπεία για τον covid19»?

• «Το πλάσμα των ατόμων που νόσησε από Covid-19 είναι πλούσιο σε αντισώματα κατά του κορονοϊού. Τα αντισώματα αυτά προστατεύουν το άτομο που τα διαθέτει από νέα προσβολή από τον ίδιο ιό. Αν λοιπόν πάρουμε τον ορό αυτών των ατόμων και τον χορηγήσουμε σε ένα άτομο που δεν έχει έλθει σε επαφή με τον ιό τότε τα έτοιμα αυτά αντισώματα θα προστατεύσουν και το άτομο αυτό από την προσβολή του από τον ιό. Η μέθοδος αυτή που λέγεται παθητική ανοσοποίηση (σε αντιδιαστολή από την ενεργητική ανοσοποίηση που επιτυγχάνεται με τα εμβόλια) έχει χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα στο παρελθόν για την αντιμετώπιση παρομοίων παθήσεων».

• ΓΣ: «Εδώ και δύο εβδομάδες έχουν ανοίξει οι Εκκλησίες, με όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας και αποστάσεων. Όμως στην περίπτωση της Θείας Κοινωνίας, βλέπουμε τόσο τον Κλήρο, όσο και τους πιστούς να επιμένουν ότι η μετάληψη από το ίδιο κουτάλι δεν θα προκαλέσει ποτέ καμία μεταδοτικότητα κανενός ιού, πράγμα το οποίο προκαλεί αρκετές αντιδράσεις από όσους σκέφτονται με την –ας την πούμε- «επιστημονική λογική». Σας είχα ακούσει σε τηλεοπτική εκπομπή, να παίρνετε μία θέση γι’ αυτό το θέμα, που κατ’ εμέ μπορεί να λειτουργήσει ως ένα πεδίο σύγκλισης μεταξύ επιστήμης και θρησκείας! Θα θέλατε την επαναλάβετε κι εδώ, για τους ακροατές και τους αναγνώστες του ΙΟΝΙΟΝ FM και το κοινό της Δυτικής Ελλάδας γενικότερα»?

• «Το ερώτημα του κατά πόσο τα σκεύη της Θείας Κοινωνίας (κουταλάκι Θείας Μετάληψης) ή και αυτή καθ΄εαυτή η Θεία Κοινωνία μπορούν να μεταδώσουν λοιμώδη νοσήματα έχει απασχολήσει την ιατρική κοινότητα τουλάχιστον τους 3 τελευταίους αιώνες. Πολλές Θεολογικές και επιστημονικές απόψεις έχουν εκφρασθεί πάνω στο θέμα αυτό που συχνά είναι αντικρουόμενες. Η τελική θέση όμως της επιστημονικής κοινότητας είναι ότι μέχρι σήμερα δεν έχει περιγραφεί κανένα περιστατικό μετάδοσης οποιασδήποτε λοιμώδους νόσου μέσω της Θείας Κοινωνίας΄΄. Αυτό αφορά και λοιμώδη νοσήματα πολύ πιο σοβαρά και μεταδοτικά από αυτό του Covid-19που έχουν πλήξει την ανθρωπότητα όπως π.χ φυματίωση, πανώλη, χολέρα,AIDSκαι που προκάλεσαν πανδημίες ή επιδημίες. Στο ίδιο συμπέρασμα έχει καταλήξει και το CDC (ο περίφημος οργανισμός ελέγχου και πρόληψης νοσημάτων των ΗΠΑ). ʼλλωστε επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα που κοινωνούν πολύ συχνά (ακόμα και σε καθημερινή βάση) όπως και οι ιερείς που είναι υποχρεωμένοι, μετά το πέρας του μυστηρίου της Θεάς Κοινωνίας, να καταναλώνoυν την εναπομείνασα Θεία Κοινωνία, δεν παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα νοσήσεως από άτομα που δεν κοινωνούν καθόλου. Πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότιτα μέταλλα με τα οποία είναι κατασκευασμένα τα Ιερά Σκεύη είναι συνήθως το ασήμι και το νικέλιο, τα οποία έχουν αντισηπτικοί δράση, είναι δηλαδή μικροβιοκτόνα».

• ΓΣ: «Για τους τουρίστες που θα έρθουν το καλοκαίρι έχουμε να φοβόμαστε για μία αύξηση των κρουσμάτων κύριε Σπαντιδέα? Τα μέτρα που έχουν ληφθεί στις πύλες εισόδου της χώρας αρκούν για τον πλήρη έλεγχο όσων έρχονται να κάνουν εδώ τις διακοπές τους»?

• «Hείσοδος τουριστών από άλλες χώρες όντως δημιουργεί έναν έντονο προβληματισμό διότι περιμένουμε κόσμο και από χώρες που βίωσαν την πανδημία στο χείριστο βαθμό (Κίνα, Ιταλία, Ισπανία, Αγγλία κ.α). Θέλουμε να πιστεύουμε ότι δεν θα δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα για δύο λόγους. Ο πρώτος σχετίζεται με τις επικρατούσες κλιματολογικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού όπου οι υψηλές θερμοκρασίες και υγρασίες δρουν ανασταλτικά στην επιβίωση και τη μετάδοσητου ιού. Αυτή τουλάχιστον τη συμπεριφορά έχουν δείξει όλες ανεξαιρέτως οι ιώσεις από συναφείς ιούς (SARS, MERS, γρίπη, κοινό κρυολόγημα). Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με τα μέτρα επαγρύπνησης που έχουν δρομολογηθεί στα κέντρα εισόδου της χώρας (θερμομέτρηση, τεστ διάγνωσης) στο γρήγορο εντοπισμό και απομόνωση υπόπτων ή ατόμων που πιθανόν θα νοσήσουν καθώς και στα μέτρα υγιεινής τα οποία θα εξακολουθήσουμε να εφαρμόζουμε και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (αποστάσεις, πλύσιμο χεριών, μάσκες σε κλειστούς πολυσύχναστους χώρους, γάντια και μάσκες σερβιτόρων κλπ)»

• ΓΣ: «Πριν από μία εβδομάδα άνοιξε η εστίαση. Όμως βλέπουμε ότι η ανταπόκριση του κοινού δεν ήταν η αναμενόμενη. Τουλάχιστον όχι αυτή που θα επιθυμούσαν οι επαγγελματίες του κλάδου. Με το δεδομένο αυτό, καθώς και με το γεγονός ότι πλέον ο κόσμος φοβάται να προβεί στις ενέργειες που εμάς τους Έλληνες μας χαρακτηρίζουν για την εξωστρέφειά μας, ήτοι χειραψίες, λοιπές χειρονομίες, εναγκαλισμοί, ασπασμοί, πως αξιολογείτε ότι μπορούν να επηρεαστούν οι ανθρώπινες σχέσεις από όλη αυτήν την περιπέτεια? Θα επηρεαστεί άραγε η κοινωνική μας συνοχή, αν παραμείνουμε με αυτή την διάθεση»?

• «Οι χώροι εστίασης θα περάσει πολύς χρόνος για να ξαναέλθουν στην προηγούμενη κατάσταση. Ο φόβος έχει φωλιάσει για τα καλά μέσα στη ψυχή πολλών ανθρώπων και τα άτομα αυτά θα χρειασθούν μεγάλο χρονικό διάστημα για να αποβάλλουν το φόβο τους και να επανέλθουν στην προτεραία φυσιολογική τους κατάσταση. Επίσης είναι γεγονός ότι θα πρέπει να αναθεωρήσουμε ορισμένες κοινωνικές μας εκδηλώσεις όπως φιλιά, αγκαλιές και χειραψίες, όσο και αυτό να μας φαίνεται δύσκολο μιας και με τους τρόπους αυτούς ερχόμαστε σε στενότερη επαφή και η μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων γίνεται ευκολότερα. Αυτό στην αρχή μπορεί να μας δυσκολέψει λιγάκι αλλά πρέπει να το εφαρμόσουμε διότι πάντα θα υπάρχει στο μέλλον και η πιθανότητα να εμφανισθεί κάποιος ιός που να μεταδίδεται ακόμα πιο εύκολα με την άμεση επαφή και που μπορεί να είναι και πιο θανατηφόρος».

• ΓΣ: «Σήμερα ανοίγουν τα Δημοτικά Σχολεία, τα Νηπιαγωγεία και οι Παιδικοί Σταθμοί! Ίσως η πιο «επίφοβη» κατηγορία πολιτών για την τήρηση των μέτρων κοινωνικής απόστασης. Ακούσαμε κάποιες θεωρίες αρχικά, ότι τα μικρά παιδιά είναι φορείς του ιού στα οποία δεν εκδηλώνεται ή δεν εκδηλώνεται με έντονα συμπτώματα και άρα αντενδείκνυται η επαφή τους με τους γηραιότερους. Κατόπιν ακούσαμε ότι τα παιδιά δεν κολλάνε τον ιό και άλλα πολλά. Έχετε εικόνα γιατρέ τελικά τί ισχύει με τα παιδιά? Είναι σκόπιμα τα μέτρα των αποστάσεων που θα τηρηθούν όχι τόσο στις τάξεις αλλά στις αυλές, καθώς για τα παιδιά είναι ζωτικής σημασία το παιχνίδι και η άθληση στα διαλείμματα? Και με το δεδομένο ότι κάποιες άλλες χώρες όπως η Ελβετία αποφάσισαν να κάνουν το αντίστροφο από εμάς, να ανοίξουν δηλαδή πρώτα τα νηπιαγωγεία και τα Δημοτικά και μετά τα Γυμνάσια και τα Λύκεια, θα ήθελα την τοποθέτησή σας».

• «Το άνοιγμα των σχολείων θα έπρεπε ούτως ή άλλως να γίνει κάποια στιγμή. Θεωρώ ότι δεν θα υπήρχε καταλληλότερος χρόνος για το άνοιγμα  των σχολείων απ΄ ότι τώρα χωρίς σοβαρούς κινδύνους επιδείνωσης της πανδημίας και αυτό για 4 λόγους και συγκεκριμένα:                                                                                                          

α) Ο καθημερινά ανακοινωμένος αριθμός νέων περιστατικών στη χώρα μας είναι πολύ μικρός (κάτω των 10 νέων περιστατικών ημερησίως). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο ιός κυκλοφορεί πολύ αραιά στην κοινότητα και κατά συνέπεια ο κίνδυνος μετάδοσης είναι πολύ μικρός                                                                                               

β) Οι υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για την ανάπτυξη και τη μετάδοση του ιού και αυτό μειώνει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο μετάδοσης της νόσου την εποχή αυτή.                                                          

γ) Το άνοιγμα των σχολείων αυτή την περίοδο μπορεί να λειτουργήσει σαν μια άσκηση εκπαίδευσης τόσο των μαθητών όσο και των δασκάλων και των καθηγητών για το πως πρέπει να συμπεριφέρονται στο σχολείο σε καταστάσεις πανδημιών. Την ευκαιρία αυτή δεν θα την έχουμε τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες όπου τα περιστατικά θα είναι πιθανότατα πολύ περισσότερα και οι συνθήκες πολύ πιο πιεστικές                                                                            

δ)Η ιατρική κοινότητα έχει να διδαχθεί πολλά και να εξάγει σημαντικά συμπεράσματα από την εξέλιξη της πανδημίας κατά τη διάρκεια των ανοιχτών σχολείων τα οποία θα χρησιμοποιήσει στο μέλλον. Θα αξιολογήσει ποια μέτρα απέδωσαν και ποια χρειάζονται τροποποίηση ή βελτίωση έτσι ώστε να είμαστε πιο έτοιμοι για την αναμενόμενη επανάκαμψη του ιού τον προσεχή χειμώνα.                                                                         

Τέλος θεωρώ ότι η επιλογή να ανοίξουν πρώτα τα Γυμνάσια και τα Λύκεια και μετά τα Δημοτικά και τα Νηπιαγωγεία είναι πιο σωστή διότι τα μεγάλα παιδιά ως πιο ώριμα μπορούν πιο υπεύθυνα να ακολουθήσουν τους υποδεινκυόμενους κανόνες συναγερμού απ΄ότι τα μικρότερα παιδιά».

• ΓΣ: «Μιλήσαμε πριν για την κοινωνική συνοχή στη νέα εποχή του κορωνοϊού! Ο Αθλητισμός είναι από τα πιο σημαντικά μέσα κοινωνικής συνεύρεσης και συσπείρωσης των ανθρώπινων σχέσεων. Υπάρχει όμως μία πολύ μεγάλη αναστάτωση στον αθλητικό κόσμο για το πώς θα διεξάγεται ο αθλητισμός στην εποχή του κορωνοϊού, ειδικά στα ομαδικά αθλήματα. Επιπλέον ελλοχεύει και ο κίνδυνος της «απαξίωσης της κερκίδας» καθώς οι φίλαθλοι μετά από την ενοχοποίηση του αγώνα μεταξύ Αταλάντα-Βαλένθια ως προς την εξάπλωση της πανδημίας σε ολόκληρη την περιφέρεια της Ιταλικής Λομπαρντία, με μεγαλύτερη επιφυλακτικότητα θα ξαναπάνε στο γήπεδο. Οι οθόνες που μπήκαν στις κερκίδες γηπέδων της Γερμανικής Μπουντεσλίγκα με ψηφιακή προσομοίωση φιλάθλων και την εξ’ αποστάσεως παρουσία τους εν είδη τηλεδιάσκεψης ώστε οι παίκτες να παίρνουν ενέργεια από τις ιαχές τους, αντιλαμβάνεστε ότι δεν λύνει το πρόβλημα. Πρωτόγνωρα πράγματα όπως η αναβολή των μεγαλύτερων αθλητικών διοργανώσεων της οικουμένης –βλέπε Ολυμπιακοί Αγώνες- συνέβησαν λόγω κορωνοϊού. Τί μέλλει γενέσθαι με τον αθλητισμό κύριε Σπαντιδέα? Θα επανέλθουμε όπως είμασταν χωρίς φόβο για την ανθρώπινη επαφή των συμπαικτών και των αντιπάλων πχ πολεμικές τέχνες, ή θα πρέπει μήπως να προετοιμαζόμαστε για μία μετάλλαξη του αθλητισμού, σε πιο ψηφιακές (και άρα εξ’ αποστάσεως) μορφές»?

• «Πράγματι ο αθλητισμός αποτελεί μια  από τις πιο  δημοφιλείς και πιο ζωντανές κοινωνικές δραστηριότητες που απολαμβάνει πολύς κόσμος είτε με την ενεργητική του συμμετοχή στην άθληση, είτε με την παθητική του συμμετοχή παρακολουθώντας διάφορες αθλητικές εκδηλώσεις. Η αναστολή όλων των αθλητικών δραστηριοτήτων απετέλεσε ένα ισχυρό shockγια το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού με σημαντικές σωματικές αλλά και ψυχολογικές επιπτώσεις. Το πότε θα επανέλθουμε στην κανονικότητα δεν είναι ορατό τουλάχιστον για το εγγύς μέλλον μιας και αυτό εξαρτάται από την ύπαρξη ή μη του ιού στην κοινότητα και από την ανάπτυξη ή μη αποτελεσματικού εμβολίου. Αυτό ισχύει κατά βάση για τα ομαδικά αθλήματα όπου και εισάγονται νέοι κανόνες συμμετοχής και πολύ λιγότερο για τα ατομικά αθλήματα. Η ψευδαίσθηση των ψηφιακών ομοιωμάτων στις κερκίδες καθώς και οι τεχνητές ή εξ’ αποστάσεως ιαχές αποτελούν ανεπιτυχείς παρεμβάσεις αμφιβόλου αποτελέσματος, αφού ούτε τους αθλητές βοηθούν ψυχολογικά, αλλά και ούτε ικανοποιούν την αισθητική και την απόλαυση των θεατών που παρακολουθούν τα αθλήματα από τις οθόνες».

• ΓΣ: «Κάποια ιδιαίτερη συμβουλή που θα θέλατε να απευθύνετε προς το κοινό μέσα από την συχνότητά μας, γι’ αυτό το καλοκαίρι»?

• «Η βασική μου συμβουλή είναι να μη γκρεμίσουμε ότι χτίσαμε με κόπο και με στερήσεις καθ΄όλη τη διάρκεια της πανδημίας. Να μην πιστέψουμε ότι απαλλαχθήκαμε από τον εχθρόαφού αυτός κυκλοφορεί ακόμα μεταξύ μας και ακόμα μας απειλεί. ʼρα μερικούς βασικούς κανόνες υγιεινής όπως αποστάσεις και συχνό πλύσιμο χεριών, θα πρέπει να τους τηρούμε μέχρι την εξαφάνιση του ιού. Τέλος θα πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι γιατί όλη αυτή η προσπάθεια που γίνεται για την ανάπτυξη κάποιου αποτελεσματικού εμβολίου δεν θα αργήσει να στεφθεί από επιτυχία».

• ΓΣ: «Κλείνοντας κύριε Σπαντιδέα, βλέπετε να μας ξαναέρχεται ο κορωνοϊός το φθινόπωρο, με την ένταση που τον βιώσαμε το προηγούμενο τρίμηνο»?

• «Όλες οι ενδείξεις μαρτυρούν ότι ο κορωνοϊός δεν θα μας εγκαταλείψει τόσο εύκολα και οτι πιθανότατα θα έχουμε κάποιο δεύτερο κύμα το ερχόμενο φθινόπωρο και χειμώνα. Το δεύτερο κύμα όμως, εάν έλθει, θα μας βρει πολύ πιο καλά προετοιμασμένους και πολύ πιο σωστά οργανωμένους, έτσι ώστε να μην βιώσουμε τις δραματικές καταστάσεις που βίωσαν χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και οι ΗΠΑ»

• ΓΣ: «Κύριε Σπαντιδέα, σας ευχαριστώ θερμά γι’ αυτήν την επικοινωνία μας».
• ΑΣ: «Κι εγώ ευχαριστώ παρομοίως».